Αδάμος Χατζηπαναγής, Μαργαρίτα Γαλόσια
Μια σπάνια πάθηση του γονιού που θέτει σε κίνδυνο την υγεία των παιδιών του.
Το 1977, ο Maedow χρησιμοποίησε τον όρο «σύνδρομο Münchausen by proxy» για δύο οικογένειες, στις οποίες οι μητέρες επινοούσαν συμπτώματα στα παιδιά τους. Πρώτος ο Asher χρησιμοποίησε το 1951, τον όρο «σύνδρομο Münchausen» για άτομα οργανικώς υγιή, που επινοούσαν ή κατασκεύαζαν συμπτώματα για να εξασφαλίσουν υγειονομική περίθαλψη και για να τραβούν το ενδιαφέρον του οικογενειακού περιβάλλοντος. Ο όρος Münchausen πάρθηκε από το όνομα του Γερμανού βαρόνου που πολέμησε στο Ρωσοτουρκικό πόλεμο και, γυρίζοντας στην πατρίδα του, διασκέδαζε τους φίλους του με ψεύτικες ιστορίες, που επινοούσε.
Τι είναι το Σύνδρομο Münchausen by proxy;
Το Σύνδρομο Münchausen by proxy είναι ένα σύνδρομο ψυχικής διαταραχής όπου ένα άτομο που έχει υπό τη φροντίδα του ανήλικο παιδί, ηλικιωμένο ή άτομο με νοητική στέρηση ή αναπηρία, φαντάζεται ή προκαλεί κάποιο(α) πρόβλημα υγείας στο άτομο αυτό, με απώτερο σκοπό να λάβει προσοχή ο ίδιος. Οι πλείστες περιπτώσεις αφορούν τον γονέα ή κηδεμόνα του ανήλικου παιδιού και ιδιαίτερα την μητέρα. Έτσι οι περισσότερες μελέτες του Σύνδρομου Münchausen by proxy αφορούν την διάβρωση της ιερής σχέσης μεταξύ μητέρας και παιδιού.
Τα παιδιά που θυματοποιούνται είναι συνήθως μικρά παιδιά τα οποία δυστυχώς δεν μπορούν να εκφράσουν / δηλώσουν την κακοποίηση που υφίστανται. Μάλιστα κάποιες φορές μπορεί το παιδί να θεωρεί ότι λαμβάνει σημασία και αγάπη από τον γονιό του επειδή το παίρνει από γιατρό σε γιατρό για το «καλό του», ή επειδή λαμβάνει σημασία από τον γονιό κυρίως σε ιατρικό περιβάλλον ή όταν ο γονιός μιλά για την ασθένεια του.
Σε νομικά πλαίσια το Σύνδρομο Münchausen by proxy αποτελεί κακοποίηση ανηλίκου επειδή συνήθως συμβαίνει ένα ή περισσότερα από τα πιο κάτω:
προκαλούνται συμπτώματα στο παιδί από τον γονέα /κηδεμόνα.
υποβάλλεται το παιδί σε αχρείαστες εξετάσεις.
τίθεται η ζωή του παιδιού σε κίνδυνο.
Οι έρευνες δείχνουν ότι από τις επιβεβαιωμένες περιπτώσεις του συνδρόμου Münchausen by proxy, περίπου το 10% καταλήγουν στον θάνατο του παιδιού. Άρα δεν είναι πάντα στόχος του ατόμου με Σύνδρομο Münchausen by proxy να προκαλέσει τον θάνατο στο παιδί.
Τι προκαλεί το Σύνδρομο Münchausen by proxy
Η ψυχιατρική δεν είναι βέβαιη για το τι προκαλεί το σύνδρομο, όμως φαίνεται να υπάρχει συσχέτιση με προβλήματα κατά την παιδική ηλικία του ατόμου με Σύνδρομο Münchausen by proxy. Για παράδειγμα, μπορεί ο θύτης να βίωσε και ο ίδιος αυτή τη συμπεριφορά από τον γονιό του, ή να υπήρχε κακοποίηση ή εγκατάλειψη κατά την παιδική του ηλικία. Άλλα χαρακτηριστικά του γονέα είναι η χαμηλή αυτοπεποίθηση, το άγχος και η έλλειψη αίσθησης ελέγχου στη ζωή τους.
Σημαντικός παράγοντας που ωθεί και ενθαρρύνει την συμπεριφορά του γονέα είναι η προσοχή που λαμβάνουν από το στενό τους περιβάλλον ή και την κοινότητα τους, λόγω του ότι έχουν άρρωστο παιδί. Πιθανόν να λαμβάνουν υλική βοήθεια (τρόφιμα, βοήθεια στο σπίτι, χρήματα κτλ) αλλά και τροφοδότηση του «Εγώ» με την συμπαράσταση που λαμβάνουν αλλά και θαυμασμό (πχ. Τι καλή μητέρα! Πόσο τρέχει για το παιδί της! Την καημένη, πόσο βασανισμένη είναι).
Σε αυτό το σημείο αξίζει να γίνει η υπενθύμιση ότι υπάρχουν περιπτώσεις που ο γονιός όντως πρέπει και οφείλει να τρέξει για το παιδί του. Το Σύνδρομο Münchausen by proxy αναφέρεται μόνο στις περιπτώσεις όπου ο γονιός προβάλλει ή προκαλεί συμπτώματα στο παιδί με στόχο τη σημασία που θα λάβει από ιατρικές υπηρεσίες και τον περίγυρό του.
Μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για την συχνότητα του συνδρόμου μιας και είναι πολύ δύσκολο να αξιολογηθεί. Κατ’ αρχάς όταν ένας γιατρός συνομιλά με ένα γονιό, θεωρεί ότι ο γονιός του λέει την αλήθεια. Ακόμα και να υποψιαστεί τη νόσο ένας γιατρός οφείλει πρώτα να αποκλείσει την πιθανότητα η συμπτωματολογία που έχει το παιδί να οφείλεται σε παθολογικά αίτια.
Πιθανή συμπεριφορά ατόμου με Σύνδρομο Münchausen by proxy
Ένα άτομο που πάσχει από το σύνδρομο, δηλαδή ο φροντιστής, ενδέχεται να παρουσιάσει συνδυασμό τον πιο κάτω συμπεριφορών:
Να έχει ιατρικές γνώσεις.
Να προσπαθεί πολύ να διατηρεί καλές σχέσεις με ιατρικό ή νοσηλευτικό προσωπικό.
Να φαίνεται πολύ αφοσιωμένος στο παιδί.
Να αναζητά σημασία και συμπόνια (από οικείους ή/και ιατρικό προσωπικό).
Να έχει ανάγκη να νιώθει ισχυρός και να έχει τον έλεγχο.
Να πάσχει και ο ίδιος από Σύνδρομο Münchausen (δηλαδή να υπερβάλλει ή να ψεύδεται για δικά του συμπτώματα, να τα προκαλεί και να αναζητά ιατρική προσοχή).
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του συνδρόμου Münchausen by proxy.
Η νόσος ή τα συμπτώματα του παιδιού επινοούνται ή/και προκαλούνται από το γονέα ή από αυτόν που έχει το παιδί υπό την προστασία του.
Απότομα τα συμπτώματα σταματούν, μόλις απομακρυνθεί ο γονέας από το παιδί.
Τα συμπτώματα παραμένουν ενώ η θεραπεία έπρεπε να βελτιώνει την κλινική εικόνα
Άρνηση του γονέως ότι γνωρίζει την αιτία της νόσου του παιδιού του.
Οι γονείς προσκομίζουν το παιδί στα ιατρεία για εκτίμηση και θεραπεία, πολλές φορές με αποτέλεσμα να υποβάλλεται το παιδί σε πολλαπλές ιατρικές εξετάσεις (ιατρική κακοποίηση).
Να υπάρχουν περισσότερες από μια ασυνήθιστη ασθένεια ή θάνατος παιδιού στην οικογένεια.
Ο γιατρός είναι χρήσιμο να γνωρίζει μερικά σημεία που προειδοποιούν για το σύνδρομο Münchausen by proxy και τα οποία είναι τα εξής:
Επίμονη ή υποτροπιάζουσα νόσος που δεν μπορεί να εξηγηθεί.
Εργαστηριακά αποτελέσματα που δεν συμβαδίζουν με την κλινική κατάσταση του παιδιού.
Ο φροντιστής να μην καθησυχάζεται όταν τα εργαστηριακά αποτελέσματα είναι φυσιολογικά και να φαίνεται ήρεμος ή και ευτυχισμένος όταν η κατάσταση του παιδιού επιδεινώνεται.
Ιστορικό και σημειολογία που αναγκάζει τους ειδικούς να πουν ότι δεν έχουν ξαναδεί τέτοιο περιστατικό στο παρελθόν.
Εξαφάνιση συμπτωμάτων και σημείων, μόλις απομακρυνθεί η μητέρα.
Μητέρες που επισκέπτονται συχνά τα εξωτερικά ιατρεία και που αρνιούνται να αφήσουν το παιδί μόνο του στο νοσοκομείο, έστω και για μια ώρα.
Μητέρες που, παρά τα φοβερά συμπτώματα του παιδιού τους, δεν φαίνονται να ανησυχούν όσο το ιατρικό προσωπικό.
Σπασμοί που δεν ανταποκρίνονται στην αντισπασμωδική αγωγή (αντιεπιληπτική αγωγή)
Μητέρα με πείρα σε ιατρικό ή παραϊατρικό επάγγελμα.
Συχνές αλλαγές στον γιατρό που παρακολουθεί το παιδί ή προσκόμιση σε διαφορετικά νοσοκομεία για να αποκρύψουν την συμπεριφορά τους και να μπερδέψουν τους γιατρούς
Πώς αντιμετωπίζεται το σύνδρομο Münchausen by proxy;
Ο φροντιστής αξιολογείται από ψυχίατρο και ακολουθεί μακροχρόνια ψυχολογική θεραπεία. Φαρμακευτική αγωγή χορηγείται σε περιπτώσεις όπου το σύνδρομο συντρέχει με άλλη πάθηση όπως σοβαρή κατάθλιψη ή σοβαρή αγχώδης διαταραχή. Το άτομο και η οικογένεια συνεχίζει να παρακολουθείται από τις υπηρεσίες κοινωνικής ευημερίας, καθώς υπάρχει το ενδεχόμενο η συμπεριφορά να επαναληφθεί. Σε περιπτώσεις όπου έχει προκληθεί εκτεταμένη ζημιά στο παιδί ή και θάνατος, εμπλέκονται και οι αστυνομικές αρχές.
Για τα παιδιά θύματα, το πρώτο βήμα, είναι η απομάκρυνση από τον γονέα σε ένα ασφαλές περιβάλλον. Τα παιδιά λαμβάνουν ιατρική και ψυχολογική υποστήριξη, ανάλογα με της ανάγκες τους, για όσο χρονικό διάστημα χρειαστεί.
Τι μπορείτε να κάνετε εάν υποψιάζεστε ότι κάποιος έχει Σύνδρομο Münchausen by proxy
Όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, το σύνδρομο συνιστά κακοποίηση παιδιού και χρήζει άμεσης αντιμετώπισης.
Αν υποψιάζεστε ότι κάποιο παιδί είναι θύμα του Σύνδρομου Münchausen by proxy τότε πρέπει άμεσα να το δηλώσετε στις αρμόδιες αρχές. Μπορείτε να το συζητήσετε με τον δικό σας γιατρό ή και να ενημερώσετε τις υπηρεσίες κοινωνικής ευημερίας που έχουν την εμπειρία να διαχειριστούν τέτοιες περιπτώσεις. Σε ακραίες περιπτώσεις όπου η ζωή του παιδιού τίθεται σε άμεσο κίνδυνο μπορείτε να καλέσετε και την αστυνομία.
